Ik rouw met je mee

Rouwen in Vlaanderen blijft een taboe, en dat is ten spijt. Experts breken een lans voor het bespreekbaar maken van verdriet en rouw. ‘Je moet je niet schamen over verdriet en rouwen is niet tijdelijk. Een rouwproces is altijd persoonlijk en levenslang.’

Beeld Elise Vandeplancke

Dat er een taboe heerst in onze Vlaamse rouwcultuur, beaamt expert Lore Vonck vrijwel onmiddellijk. Ze is rouw­therapeut en werkt als coördinator bij Werkgroep Verder na Zelfdoding. ‘Er bestaat al een taboe op de geestelijke gezondheidszorg. Laat staan als je geconfronteerd wordt met zelfdoding. Dan valt het gesprek vrijwel meteen stil. We weten niet wat we moeten zeggen en durven amper vragen te stellen. We lopen er liever van weg, wat een kenmerkend gedrag is in onze cultuur. Het is een onnodig taboe dat ons alles behalve vooruit helpt.

De redenen waarom we zo krampachtig reageren, is vooral te wijten aan onze gebrekkige kennis over rouwen. Ons Vlaams taalgebruik toont dat goed aan. Als we iemand dierbaar verliezen, zeggen we vaak: “Blijf niet bij de pakken zitten. Geef dat een plekje en ga verder met je leven.” Dat is zeer pijnlijk voor de ach­tergebleven mensen. Het geeft weinig steun en toont weinig begrip. Ook laat het de persoon in kwestie abnormaal voelen. Alsof je je moet schamen over dat verdriet en rouwen slechts iets tijdelijks is. Dat is natuurlijk niet zo.

Een rouwproces is altijd persoonlijk en levenslang. Wat niet wil zeggen dat de intensiteit van het verdriet niet af­neemt met tijd. Toch wel, maar ik ver­gelijk een rouwproces liever met de golven van de zee. Afhankelijk van de weersomstandigheden verschilt de kracht van een golf. Soms zijn ze hoog, en dan weer laag. Dat is ook zo bij een rouwproces na zelfdoding. Speciale dagen, zoals verjaardagen, of de dag waarop het gebeurd is, zijn moeilijker dan andere periodes. We moeten begrijpen dat dat volkomen normaal is. Dat zou voor de vele nabestaanden en naasten al een grote opluchting zijn. We beseffen ook te weinig dat zij ook een risicogroep zijn. Proactief in­zetten op deze doelgroep is van groot belang.’

1 zelfdoding raakt 135 levens

‘Overlijdens uit onverwachte hoek veroorzaken een aardbeving voor de omgeving omdat je geen afscheid kan nemen. Verdergaan na zelfdoding is het moeilijkste rouwproces van alle­maal. Het heeft niet alleen een trau­matisch, maar ook een gewelddadig karakter. Hierdoor worstelen nabe­staanden en naasten vaak met schuldgevoelens, twijfels, gevoel van onmacht en ontreddering. De vele waarom­ en wat­ als vragen achter­volgen hen nog jaren. We mogen de impact van een zelfdoding niet onder­schatten.

De expert: ‘Je moet je niet schamen over verdriet en rouwen is niet tijdelijk. Een rouwproces is altijd persoonlijk en levenslang.’

Onderzoek wijst uit dat per zelfdoding gemiddeld 135 mensen daarvan een impact ervaren op hun leven. Dat kan gaan om een collega, een tante en een vriendin of een oude klasgenoot. Zelfdoding treft heel wat mensen en meestal hebben zij niet door dat ze bij die groep behoren. Dat zorgt ervoor dat er te weinig over gesproken wordt.’ Dat zijn gigantische cijfers. ‘Vooral als je weet dat elke dag drie mensen uit het leven stappen en vijfentwintig mensen in het ziekenhuis worden op­genomen met een mislukte suïcide­poging’, zegt Gwendolyn Portzky, klinisch psychologe en expert in zelfmoordpreventie.

‘Hoewel cijfers niet alles zeggen na­tuurlijk, blijft het wel een belangrijke richt­lijn en een middel om alles in kaart te brengen. Daarbij zien we dat mannen vaker de drastische stap zetten dan vrouwen’, concludeert Portzky. ‘Dat is trouwens een wereldwijd fenomeen. Uit onderzoek zien we dat -­ hoe cliché het ook is ­- vrouwen vlotter praten over hun gevoelens en sneller sociale steun zoeken. Mannen, daarentegen, gaan het eerder zelf uitpluizen. Ze moeten hun problemen zelf oplossen en krij­gen daarbij minder hulp van hun om­geving.

Daarnaast speelt er ook een sociaal­economische factor. Een job verliezen, ontslagen worden en finan­ciële problemen wegen meestal zwaar­der door bij mannen.’‘Het is en blijft een moeilijke drempel om hulp te vragen voor de nabestaan­den, meent Vonck. ‘Velen durven de stap niet te zetten en gaan alleen door dat moeilijke rouwproces. Daarom proberen we onze boodschap te ver­spreiden op verschillende manieren en kanalen. Van anonieme chatsessies en lotgenotencontact, tot gratis wandel­tochten. Op dat laatste hoef je niet te praten, wat voor velen aangenaam is. Het is een eerste stap, wat later kan uitmonden in het bijwonen van praat­groepen.

Erover spreken in vertrouwde kring is essentieel. Uit ervaring merk ik dat het sociale netwerk van nabestaan­den of dichte naasten steeds kleiner wordt.’ Het verkleinen van de afstand kan beginnen met een simpele en op­rechte ‘Hoe gaat het met je?’. Je kan zonder dat je het al te goed beseft iemands hart ermee verwarmen. Dus laten we dat meer doen, zeker tijdens deze koude winterperiode.

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website Zelfmoord1813.be